Emre Bilge - İş Ölçüm Kavram ve Teknikleri

İş Ölçümü

İş etüdü iki ana fonksiyonu yerine getirmektedir. Bunlardan ilki çalışma metodunun standartlaştırılması metot etüdüyle başarılır. İkinci fonksiyon yani çalışma süresinin standart hale getirilmesi iş ölçümü sayesinde olur.

Belirli bir işin performans standardının oluşturulmasında, işin tamamlanması için gereken sürenin hesaplanmasının önemli bir yeri vardır. Bu düşünceyle Taylor , işin standart süresini saptamaya çalışmış ve bunu üretimin artırılması, işçilerin dereceli ücretlendirilmesi gibi konularda kullanmıştır. Daha sonraları Bedaux, bu yöndeki çalışmalara standart tempo(hız) kavramını katmaya çalışmıştır(Wild, sh:149).

İngiliz Standardı iş ölçümünü işe uygun nitelik taşıyan işçinin, belirli bir işi, tanımlanmış bir performansla yapması gereken süreyi saptamak amacı ile geliştirilmiş tekniklerin uygulamasıdır diye tanımlamıştır. Bu tanım şu unsurları içermektedir.

İşe uygun nitelik taşıyan işçi: Bu unsur, normal işçi tanımıyla açıklanabilir.
Belirli bir iş: Burada sözü edilen iş, tanımlanmış ve standartlaştırılmış bir çalışma metoduna sahiptir.
Tanımlanmış performans: Performans, bu tanımda etkin çalışma hızı yerine kullanılmıştır ki buna tempo da denebilir. Dolayısıyla bu unsur normal tempo olarak ifade edilebilir.

İş Ölçümü Kapsamı ve Amaçları

İşin yapılmasına yönelik standart zamanın bulunmasında hangi teknik kullanılırsa kullanılsın, uygulama başlıca üç bileşeni kapsayabilir, bunlar:

Fiziksel(örücü) işgücü çalışmasının ölçümü: İş ölçümü çalışmalarının en yaygın alanını oluşturur. Atölyöde çalışan işçilerin veya büroda çalışan sekreterlerin çalışmalarına yönelik iş ölçümü faaliyetleri bu kapsam içerisinde değerlendirilir.
Düşünsel(örgütleyici) işgücü çalışmasının ölçümü: İş ölçümü çalışmaların en zor yapıldığı alandır. Zira faaliyetlerin tanımlanması ve elemanlarına ayrılması oldukça zor ve subjektif bir yapıya sahiptir.
Makine çalışmasının ölçümü: Bazı durumlarda tam bir iş ölçümü çalışması özelliği taşımayabilir. Yani, makinenin belirli bir parça üzerindeki tanımlı bir işi yapma süresi, makinenin kullanım kılavuzunda yer alabilir yada böyle bir süreyi ölçmek için detaylı analiz yapmaya gerek kalmayabilir.

İş ölçümünün amaçları;

Sistemdeki planlama ve programlama faaliyetlerine girdi bilgi sağlamak
Teşvikli ücret sisteminin kurulmasına katkı sağlamak
Standart maliyetlerin saptanmasına yardımcı olmak
Maliyetlerde azalma sağlamak
Adil iş yükü dağılımını sağlamak
Etkin bir kalite kontrol sisteminin kurulmasını teşvik etmek
Iskarta oranını düşürme
Performans ölçümlerine olanak sağlama

İş Ölçümünün Temel Aşamaları

İş ölçümü de temelde bilimsel yöntem uygulayarak problem çözmeye çalışan teknikler grubudur. Dolayısıyla iş etüdünün temel aşamalarında toplu olarak gösterilen iş ölçümüne ilişkin adımlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.

Etüdü yapılacak işin seçilmesi
İş ile ilgili tüm verilerin kaydedilmesi
Kaydedilen bilgilerin sistematik bir biçimde kaydedilmesi
Uygun bir iş ölçümü tekniği yardımıyla her elemana ait zamanın ölçülmesi
Gerekli payları dikkate alarak standart zamanları bulma
Bulunan standart zamanları uygulamada kullanılacak şekilde tanımlama

İş ölçümü eğer değişik metotlar arasındaki etkinlik karşılaştırması için veya metot etüdüne yardımcı amacıyla yapılacaksa o zaman ilk beş aşama yeterli olacaktır.

Yukarıdaki altı aşama, iş ölçümü teknikleri için genel süreci belirler. Ancak bunların uygulamaları sırasında, tekniğin özelliğine göre bazı alt detayları söz konusu olabilir.

İş Ölçümü Teknikleri

Tanımda da belirtildiği gibi iş ölçümü, aynı amaca yönelik alternatif teknikler grubudur. Ancak bunlardan hangisinin seçileceği konusunda bir kayıtsızlık eğrisi yoktur. Yani bu tekniklerin değişik koşullarda farklı avantajları ve dezavantajları yada daha genel bir ifade ile baskın özellikleri vardır. Örneğin bir teknik daha kısa sürede ve daha düşük maliyetle gerçekleştirilirken diğeri daha az sapmalı ölçümler sağlayabilmektedir.

Burada dikkat edilecek husus işletmenin kısıtlarına ve iş etüdü çalışmasının amacına göre bir yöntemin belirlenmesidir.